Ünlü modacıların gözdesi ’tokalı örtme’

Göynük’te kadınların kullandığı, tokalı örtme olarak bilinen ve yüzyıllık bir mazisi olan başörtü motifleri, ünlü modacıların gözdesi haline geldi. Tokalı örtmeler, eski zamanlarda pek konuşmayan kadınların duygu durumlarına ve vermek istedikleri mesajlara tercüman oluyordu.
Bolu’nun Göynük ilçesinde yüzyıl önceye kadar kadınların başörtülerde işlemiş olduğu motif ve desenler ünlü modaevlerinin gözdesi haline gelmiş durumda. Göynük’e özgü başörtüsü olan ve 2016’da Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından tescillenen tokalı örtme, günümüzde önemli yerini koruyor. O dönemde kadınların pek konuşmamasından dolayı tokalı örtmede mesajlar verilirdi. İnsanlar kadınların duygu durumlarını, üzüntü ve mutlu olduğu anları başörtüsünün motiflerine bakarak anlayabiliyorlardı. El emeği ile dokuma tezgahlarında yapılan ve Bolu’nun tescilli ürünü olan örtmelerin gelecek nesillere aktarılması için kadınlar var gücüyle çalışıyor.

"Bolu’nun ilk coğrafi tescilli ürünüdür"
Göynük’e özgü tokalı örtmeyle alakalı bilgi veren El Sanatları Eğitmeni Merve Akı, "Başörtüsü ’tokalı örtme’ olarak bilinir. Göynük’ün yöresel örtüsüdür. Tokalı örtme, Bolu’nun ilk coğrafi tescilli ürünüdür. Yaptığımız bir tokalı örtme 2018 yılında Cumhurbaşkanlığının düzenlediği bir yarışmada Türkiye ikincisi oldu. Tokalı örtmenin özelliği, desenlerinin sosyal mesaj vermesi ve anlamlı hikayeleridir. Tokalı örtüsünün iki kısmında alınlık dediğimiz yer vardır. Örtünün bir kısmında daha canlı, yeşil, turuncu, sarı yeşil renkler var. Canlı kısmı alnıma getirdiğimizde ‘Ben bugün mutluyum, keyfim yerinde, neşeliyim’ anlamını taşır. Örtünün ikinci yüzünü olan koyu rengi alın kısma getirilirse, özellikle siyah renk de varsa ‘Ben mutsuzum, keyfim yerinde değil’ diye sosyal mesaj verilir. Eskiden kadınlar çok konuşmadığı için desenlerle mesaj veririlerdi. Tokalı örtmede çok önemli manalar taşıyan desenler var. Elti çatlatan, aşk mektubu, kaymakam başı, mezar taşı gibi isimleri var bu desenlerin. Örtüde mezar taşı varsa matemli olduğum, yakınımı kaybettiğim manası taşır ve halk arasında ona göre davranılır. Örtüde asker başı varsa eşinin veya oğlunun asker olduğu manasını taşır ve halk arasında ona göre davranılırdı. Eğer örtüde yüzük kaşı veya aşk mektubu yazması varsa kişinin nişanlı sözlü olduğu anlamı çıkıyordu. Elti çatlatan figürü varsa iki elti arasında sıkıntı var demekti" dedi.

"Modacıların dikkatini çekti"
2018’de düzenlenen yarışmada yaptıkları tokalı örtmenin Türkiye ikincisi olduktan sonra ünlü modacıların dikkatini çektiğini aktaran Akı, "Biz o dönem Belediyenin kontrolünde bu işin büyümesini istedik. Elti çatlatan veya bir mezar taşını bir pantolon paçasında görmek istemiyoruz, sadece başörtüsü olarak dokuyoruz. Perdede makascık; kırlentlerimizde kabak çekirdeği kullanıyoruz. Bunları ev tekstilinde veya kıyafette kullanıyoruz ama anlam ve hikayesi olan desenleri başörtüsü olarak kullanıyoruz" diye konuştu.

"Ünlü moda evleri sipariş veriyor"
İl Kültür Turizm Müdürü Hakan Doğanay ise, "Göynük birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır, aynı zamanda Akşemseddin’in diyarıdır. Ecdadımızın yapmış olduğu her figürde bir anlam var. Ecdadımız şu an emoji dediğimiz bu figürleri 600 yıl önce yapmış. Bu örtüler 100 yıllık tarihi dokuma tezgahlarından işleniyor. Sadece Göynük’e özgü tokalı yazma basmaları için ünlü moda evleri sipariş veriyor" şeklinde konuştu.
Bolu İl Kültür Turizm Müdür Yardımcısı Semra Baykır ise tokalı örtü ile figürlerin çok anlamlı olduğunu söyledi.